YEREMYA
Yazar
William MacDonald
Bu kitap, Tanrı Sözü’nün zenginliğini açık ve kolay anlaşılır hale getirmek için hazırlanan bir Kutsal Kitap yorumudur. Samimi, saygılı, adanmış ve ilmi bir şekilde yazılmıştır. Kişisel tapınma zamanlarınızda ve grupça yapılan Kutsal Kitap çalışmalarınızda kullanmak için uygun bir seçenektir.
This is a Bible commentary that makes the riches of God’s Word clear and easy for you to understand. It is written in a warm, reverent, and devout and scholarly style. It is a good choice for your personal devotions and group Bible study.
© 1995 by William MacDonald, Believer’s Bible Commentary
Christian Missions in Many Lands, Inc.
PO Box 13, Spring Lake, NJ 07762
USA
— All Rights Reserved —
Giriş
“En etkileyici yanı… İsa Mesih’in Yeremya’yla birlikte halkın düşüncelerine sahip olmasıdır. Mesih, öğrencilerine ilk kez kendisiyle ilgili düşüncelerini sorduğunda, bazıları onu, İ.Ö. 7. yüzyılın önde gelen peygamberlik figürüyle özdeşleştirdiler. Acılar Adamı’nın aynı zamanda yüreği kırık peygamber olduğunu düşünmeleri çok da şaşırtıcı değildi. Çünkü hem Yeremya hem de Mesih, çağdaşları olan insanlar için yas tutup ağlamışlardır” (9:1 ve Luk.19:41 ile karşılaştırın). – R. K. Harrison
I. KUTSAL YAZILAR’DAKİ YERİ
Yeremya daha çok, “ağlayan peygamber” olarak tanınır. Yazılarının anahtar noktası budur, çünkü bunu ve ağlama nedenini hatırladığımızda, çağrısını anlamamız da mümkün olacaktır.
Bu peygamber, yüreğini ve kişiliğini Eski Antlaşma’daki diğer peygamberlerin tümünden daha iyi açıkladığı için, eşsizdir. 1 Yeremya, doğası itibariyle duyarlı ve çekingendi. Ama Tanrı tarafından, kendi döneminde imandan dönenlere suçlarını açıklamaya çağrılmıştı. Dünya yönetimi için Babil, Mısır ve Asur arasında süregelen uluslararası gerginlik, Yahuda’nın Yoşiya’nın egemenliğindeki son canlanışından sonra İsrail’de ciddi ruhsal gerilime neden olmuştur. Tanrı’nın sözüyle yetişmiş inançlı kişilerin putperestliğe dönmeleri gibi, bu olaylar bize bugün Batı’daki Hıristiyanlık’ı anımsatır.
II. KİTABIN YAZARI
Kitap Yeremya tarafından yazıldı. Yeremya adı büyük olasılıkla, “Rab fırlatır” ya da “atar” anlamına gelir; belki de, Rab inşa ettiği için bu, temel atma anlamında da kullanılmış olabilir. Bir başka olası anlam ise “Rab’bin yücelttiği”dir. Yeremya, Peygamber Hilkiya’nın oğluydu; Hilkiya Anatot’lu bir kâhindi. Anatot, Benyamin’in memleketinde, Yeruşalim’e yaklaşık 5 km. uzaklıkta bir kentti.
Tanrı’ya sadık, konumlarını ve ekonomik güvencelerini, insanların duymayı arzulamadıkları bir bildiriyi vaaz etmek için tehlikeye atmaya hazır pek çok vaize yapıldığı gibi, Yeremya’ya da iftira atıldı ve düşmanları onun yalancı olduğunu düşündüler. Yeremya’nın kendisinin kâhinlik yaptığına ilişkin hiçbir kanıt yoktur.
III. TARİH
Yeremya, bütün kitabına serpiştirilmiş olan ve tarih sırasına göre düzenlenmiş birçok nota yer verir. Görevine yaklaşık İ.Ö. 627’de başladı (Yoşiya’nın 13’üncü yılı, 1:2). Yeremya’nın görevi, Sidkiya’nın 11’inci yılına kadar devam etti. Bu oldukça uzun bir süredir. Yahuda’nın son kırk yılında peygamberlik etti: Yeruşalim düştüğünde ve Yahudiler Babil’e götürülmek üzere sınır dışı edildiklerinde (İ.Ö. 586). 2 Yeruşalim düştükten sonra, Yeremya vali Gedalyanın koruması altına girdi. Gedalya fanatikler tarafından öldürüldüğünde, peygamber bazı Yahudiler’le birlikte Mısır’a gitti ve hayatının sonuna kadar orada yaşadı. İ.Ö. 582’ye kadar görevini sürdürdüğü düşünülür. (40-44. bölümler).
Yeremya Kitabı’nı incelerken, önbildirilerin tarih sırasına göre verilmediklerini hatırlamamızda yarar var.
IV. ÖN OLAYLAR VE KONULAR
Yeremya Yahuda’daki görevine, İsrail’in kuzey krallığı Asurlular’ın eline geçtikten sonra başladı. Yahuda Krallığı sona ermeden birkaç yıl önce, peygamberliği zamanında, Asur, Mısır ve Babil birbirleriyle çekişiyordu. Tanrı’nın, Babil’in Yahuda’yı tutsak edeceğine ilişkin uyarısıyla, Yeremya Mısır’la yapılacak her tür birleşmeye karşı geldi. Asur, Yahuda’nın haraç ödemesini istedi, ama başkent Ninova korkunç bir kuşatmanın ardından yirmi yıl içinde çökmüştü. Mısır, Filistin’den geçerek kuzeye yürüdü ve Haran’a geldi; Kral Yoşiya öldürüldü (İ.Ö. 609). Mısır ordusunun başındaki Firavun Neko ve Asur’dan sağ kalanlar, rakipleri Nebukadnessar’la karşılaştılar; Nebukadnessar, ünlü Karkamış savaşında Yahuda’yı bozguna uğrattı. Yahuda böylece Babil’in eline geçmiş oldu. Neko, daha önce Yoşiya’nın yerine geçen Yehoahaz’ı tahttan indirmiş ve Mısır’ın gözüne girmek umuduyla Yehoyakim’i tahta geçirmişti. Nebukadnessar, Yahuda’nın bağımsızlığına yardımcı olması için Yehoyakim’e şans tanıyarak bir süre Yahuda’yla ilgilenmemişti. İ.Ö. 598’de Nebukadnessar Yeruşalim’e saldırdı. Başkaldıran Yehoyakim’in yerine geçen oğlu Yehoyakin’i esir aldı ve kralla birlikte halktan birçok kişi tutsak edildi. Nebukadnessar, tahta Sidkiya’yı geçirdi.
Babil’e karşı müttefik arayan, büyük olasılıkla Neko’nun yerine geçen firavun II. Psamtik’ti. Yeremya, Yahuda’nın bu konudaki yandaşlığına şiddetle karşı çıktı (28. bölüm) ve bunu önerenlerin sahte peygamberler olduğunu söyledi.
Sidkiya, Mısır entrikaları aracılığıyla, bu önderi Yeruşalim’i kuşatması için getirerek Babil’e verdiği sözü tutmadı. Bu, İ.Ö. 588’de gerçekleşti ve Mısır orduları kuşatmayı kaldırdı. Kuşatma çok geçmeden yeniden başladı. Yine de Yeremya’ya, Mısır’ı “kırılmış bir kamış” olarak görüp ona güvenilmeyeceği görünüşünde haklı olduğu gösterildi. Yeremya, yıkım ve tutsaklıkla ilgili önbildirilerinin yerine geldiğini gördüğünde kişisel olarak büyük üzüntü çekti.
Tanrı peygambere, Yahuda’nın günahlarının, halkı Babil tutsaklığı altına sokacağını ve yetmiş yıl sürgünde kalacaklarını açıkladı. Yeremya’nın hoşlanmadığı görevi, bunu halkına duyurmak ve onlara Babil gücüne boyun eğmelerini öğütlemekti. Onu kendilerini ele veren kişi olarak suçladılar ve öldürmek istediler.
Yeruşalim sonunda tamamen yabancı istilacıların eline düştüğünde, ülkede kalmasına izin verilenlerden biri de Yeremya’ydı. Halkın büyük bölümü Babil’e götürüldü. Yeremya geride kalanlara yardım için Mısır’a kaçmamalarını öğütledi, ama onlar bu öğüde kulak asmayarak peygamberi de birlikte sürüklediler. Peygamber orada öldü. Babil tutsaklığını önceden bildiren Yeremya aynı zamanda yetmiş yılın sonunda bu imparatorluğun yıkılacağını ve Yahudiler’in ülkelerine geri döneceklerini de önceden görmüştü.
ANA HATLAR | ||||
Bölüm | ||||
I. | GİRİŞ: PEYGAMBER YEREMYA’NIN ATANMASI VE GÖREVİ | 1. | ||
II. | YEREMYA’NIN HALK ARASINDAKİ GÖREVİ | 2-10. | ||
A. | Yahuda’nın Sadakatsizliğine İlişkin Vaaz | 2:1 – 3:5 | ||
B. | Yahuda’nın Tövbeye Bağlı Geleceği | 3:6 – 6:30 | ||
1. | Geçmişteki Günahı ve Gelecekteki Yüceliği | 3:6-18 | ||
2. | Tövbeye Duyulan Gereksinim | 3:19 – 4:4 | ||
3. | Kuzeyden Gelecek Yıkım | 4:5-31 | ||
4. | Yahuda’nın Yargılanacak Olan Günahları | 5. | ||
5. | Yeruşalim’in Önceden Bildirilen Düşüşü | 6. | ||
C. | Yeremya’nın Tapınak Kapısındaki Görevi | 7-10. | ||
1. | Yahuda’nın İkiyüzlülüğü | 7. | ||
2. | Yahuda’nın Günah Karşısındaki Duyarsızlığı | 8. | ||
3. | Ağlayan Peygamberin Ağıtları | 9. | ||
4. | Zinanın Kötülüğü | 10:1-18 | ||
5. | Ağlayan Peygamberin Duası | 10:19-25 | ||
III. | YEREMYA’NIN KİŞİSEL DENEYİMLERİ | 11-19. | ||
A. | Yeremya ve Anatot’lu Adamlar | 11, 12. | ||
B. | Yeremya ve Çürüyen Kuşak | 13. | ||
C. | Yeremya’nın Kıtlık Konusundaki Aracılığı | 14, 15. | ||
Ç. | Yeremya’nın Tek Başına Yürüttüğü Hizmet | 16:1-18 | ||
D. | Yeremya’nın Sarsılmayan Yüreği | 16:19 – 17:18 | ||
E. | Yeremya’nın Şabat Vaazı | 17:19-27 | ||
F. | Yeremya Çömlekçinin Evinde | 18. | ||
G. | Yeremya ve Kırılan Çömlek | 19. | ||
IV. | YAHUDA’NIN SİVİL YÖNETİCİLERİ VE DİN ÖNDERLERİNE İLİŞKİN ÖNBİLDİRİLER | 20-23. | ||
A. | Paşhur’a İlişkin Önbildiri | 20:1-6 | ||
B. | Yeremya’nın Tanrı’ya Yakınması | 20:7-18 | ||
C. | Kral Sidkiya’ya İlişkin Önbildiri | 21:1 – 22:9 | ||
Ç. | Kral Şallum’a İlişkin Önbildiri | 22:10-12 | ||
D. | Kral Yehoyakim’e İlişkin Önbildiri | 22:13-23 | ||
E. | Kral Yehoyakin’e İlişkin Önbildiri | 22:24-30 | ||
F. | Doğruluk Kralı’na İlişkin Önbildiri | 23:1-8 | ||
G. | Yahuda’daki Sahte Peygamberlere İlişkin Önbildiri | 23:9-40 | ||
V. | YERUŞALİM’İN YIKIMI VE BABİL TUTSAKLIĞINA İLİŞKİN ÖNBİLDİRİLER | 24-29. | ||
A. | İncir Belirtileri | 24. | ||
B. | Önceden Bildirilen, Babil’deki Yetmiş Yıllık Sürgünlük | 25:1-11 | ||
C. | Yargılanacak Olan Babilliler | 25:12-38 | ||
Ç. | Yeremya’nın Halkı Uyarması | 26. | ||
D. | Boyunduruk Belirtisi | 27. | ||
E. | Sahte Peygamber Hananya ve Ölümü | 28. | ||
F. | Yeremya’nın Babil’deki Yahudi Tutsaklara Bildirisi | 29. | ||
VI. | YENİLENMEYE İLİŞKİN ÖNBİLDİRİLER | 30-33. | ||
A. | Tekrar Bir Araya Getirilecek Olan Tutsaklar | 30. | ||
B. | Yenilenecek Olan Ülke | 31:1-30 | ||
C. | Yeni Antlaşma’nın Açıklanması | 31:31-40 | ||
Ç. | Yeniden İnşa Edilecek Olan Kent | 32. | ||
D. | Kabul Edilen Antlaşma | 33. | ||
VII. | TARİHSEL KISIM | 34-45. | ||
A. | Yahuda ve Yeruşalim’in Düşüşü | 34-39. | ||
1. | Sidkiya’nın Önceden Bildirilen Tutsaklığı | 34. | ||
2. | Rekavlılar’ın Ödüllendirilen İtaati | 35. | ||
3. | Kral Yehoyakim Yeremya’nın Tomarını Yakar | 36. | ||
4. | Tutuklanan Yeremya’nın Sidkiya’yla Görüşmesi | 37, 38. | ||
5. | Yeruşalim’in Düşüşü | 39. | ||
B. | Yeruşalim’in Düşüşünden Sonra Yahuda’daki Olaylar | 40-42. | ||
1. | Yeremya Vali Gedalya’nın Yanında Kalıyor | 40. | ||
2. | Vali Gedalya’nın Öldürülmesi | 41. | ||
3. | Tanrı Mısır’a Kaçılmasını Yasaklar | 42. | ||
C. | Yeremya ve Mısır’da Sağ Kalanlar | 43, 44. | ||
Ç. | Rab’bin Baruk’a Gönderdiği Haber | 45. | ||
VIII. | DİĞER ULUSLARA İLİŞKİN ÖNBİLDİRİLER | 46-51. | ||
A. | Mısır’a İlişkin Önbildiriler | 46. | ||
B. | Filistliler’e İlişkin Önbildiriler | 47. | ||
C. | Moav’a İlişkin Önbildiriler | 48. | ||
Ç. | Ammon’a İlişkin Önbildiriler | 49:1-6 | ||
D. | Edom’a İlişkin Önbildiriler | 49:7-22 | ||
E. | Şam’a İlişkin Önbildiriler | 49:23-27 | ||
F. | Kedar ve Hasor’a İlişkin Önbildiriler | 49:28-33 | ||
G. | Elam’a İlişkin Önbildiriler | 49:34-39 | ||
Ğ. | Babil’e İlişkin Önbildiriler | 50, 51. | ||
IX. | SONUÇ: YERUŞALİM’İN DÜŞÜŞÜ | 52. |
1. Bk. 10:23, 24; 1:18 – 12:6; 15:10-21; 17:14-18; 18:18-23; 20:7-18.
2. Bu, Yeremya’nın beş kralın egemenliği sırasında görev yaptığı anlamına gelir: Yoşiya, Yehoahaz, Yehoyakim, Yehoyakin (Yekoniya ve Koniya olarak da anılır) ve kukla kral Sidkiya.